Kamu işçilerine verilen zam sonrasında Cumhurbaşkanı tarafından en düşük memur maaşının 22 bin TL olacağı yönündeki açıklama ister istemez memurları heyecanlandırdı. Acaba kanunla yapılacak zam oranı yüzde kaç olacak ve nasıl bir yöntem uygulanacak? Yine ister istemez heyecan kervanına işçi ve Bağ-Kur emeklileri de katıldı. Acaba bütün memurlar bu artıştan yararlanacak mı yoksa farklı bir zam oranı ile mi karşılaşılacak? Bu yazımızda konuyu birçok boyutuyla açıklamaya çalışacağız.
2022 ve 2023 yıllarında ilave zam oranları nasıl belirlenmişti?
Memurlara toplu sözleme metninde yer alan oranların üzerinde zam yapılabilmesi için kanuni düzenleme yapılması gerekmektedir. Bu çerçevede 2022 ve 2023 yıllarında yapılan ilave zam oranlarının yer aldığı kanuni düzenlemelere bakmamızda fayda var.
375 sayılı KHK’nın geçici 38’inci maddesinde yapılan düzenlemede; “4688 sayılı Kanun’a göre düzenlenen Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşmenin İkinci Kısım Birinci Bölümü’nün 5’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca %5 artış oranı üzerinden belirlenmiş olan katsayılar, sözleşme ücreti artış oranları ve ücret tavanları ile 7’nci maddesi uyarınca 2022 yılının birinci altı aylık dönemi için belirlenmiş olan ortalama ücret toplamı üst sınırı %7,5 oranına göre yeniden belirlenerek uygulanır. Aynı bölümün 8’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer alan %5 oranı %7,5 olarak uygulanır.” hükmüne yer verilerek toplu sözleşmede % 5 olarak öngörülen zam oranı % 7,5’e yükseltilmiştir.
Yine 375 sayılı KHK’nın geçici 43’üncü maddesinde; “4688 sayılı Kanun’a göre düzenlenen Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşmenin İkinci Kısım Birinci Bölümü’nün 5’inci, 6’ncı, 7’nci ve 8’inci maddeleri uyarınca 1/1/2023-30/6/2023 dönemine ilişkin katsayılar, sözleşme ücreti artış oranları, ücret tavanları ve ortalama ücret toplamı üst sınırına uygulanacak artış oranı %30 olarak uygulanır. Hazine ve Maliye Bakanlığı bu madde kapsamında katsayıları, sözleşme ücreti artış oranlarını, ücret tavanlarını ve ortalama ücret toplamı üst sınırını söz konusu artış oranına uygun olarak belirler ve duyurur.” hükmüne yer verilerek Ocak ayında uygulanacak toplu sözleşmede yer alan oran yerine % 30 oranının uygulanması sağlanmıştır.
Görüleceği üzere 2022 ve 2023 yıllarında uygulanan zam oranı kanunla toplu sözleşmede yer alan oranın üzerinde belirlenmiştir. Buna göre, 2022 ve 2023 yıllarında uygulanan ilave memur maaş zammı, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 154’üncü maddesi uyarınca aylık gösterge tablosunda yer alan rakamlar ile ek gösterge rakamlarının aylık tutarlara çevrilmesinde uygulanacak aylık katsayısı, memuriyet taban aylığı göstergesine uygulanacak taban aylık katsayısı, iş güçlüğü, iş riski, temininde güçlük ve mali sorumluluk zamlarının aylık tutarlara çevrilmesinde uygulanacak yan ödeme katsayısı rakamlarına zam oranı eklenerek belirlenmiştir.
Memurların Temmuz ayı zam oranı nasıl belirlenecektir?
3 Temmuz Pazartesi günü açıklanacak enflasyon oranı memurlara yapılacak zammı kısmen belirleyecektir. Kısmen dememizin sebebi ise toplu sözleşme ve enflasyon farkından kaynaklanan zammın haricinde 1 Temmuz 2023 tarihinden itibaren geçerli olacak ilave refah payı uygulamasına ilişkin kanuni düzenlemenin yapılacak olmasıdır.
Dolayısıyla enflasyon oranı memurlara yapılacak zammın nihai oranını belirlemeyecektir. Bu durumda kanuni düzenlemenin 15 Temmuz’a yetişmesi de oldukça zor görünüyor. Şayet kanuni düzenleme 15 Temmuz’a yetişmezse 15 Temmuz’da yapılacak maaş ödemesinde 6 aylık enflasyon farkı ile % 6 oranındaki toplu sözleşme zammı oranında ödeme yapılacak, kanunun yürürlüğe girmesinden sonra da 1 Temmuz’dan geçerli olacak şekilde fark ödemesi yapılacaktır. Nitekim daha önceki kanuni düzenlemeler sonrasında da böyle olmuştur.
Diğer yandan, kanuni düzenlemenin içeriğinin yer aldığı taslak metnin belli olmaması da belirsizliği biraz daha arttırmaktadır.
Hal böyle olunca da zaman zaman televizyon kanallarında konu uzmanı olmayan kişilerin memur zam oranı hakkındaki konuşmaları şaşırtıcı boyutlara ulaşabilmektedir. Özellikle isimlerin önünde Prof. Dr. unvanı varsa konuşma içeriğinin doğru veya yanlış olmasının anlamı yoktur. Nitekim çok izlenen bir TV kanalında böyle bir programa rastladığımda hayretten şaşkına döndüm. İsim vererek kimseyi rencide etmek istemiyorum ama ilgililerin de bu konularda daha hassas olmaları gerekmektedir. Birçok şey anlatan konuk, ne zam ve tazminat oranlarından ne taban aylık katsayısından ne de maaş katsayısından tek kelime bahsetmedi. Yani asıl konu dışında her şey konuşuldu. Böyle olunca da dinleyenlerin kafalarının karışmaması neredeyse imkansız hale geliyor.
Bu çerçevede, Temmuz ayında memur, sözleşmeli personel ve emeklilere yapılacak zam oranının yukarıda belirtmiş olduğumuz kanun maddelerinde yer alan aynı yöntemle yapılıp yapılmayacağı ister istemez merak edilmektedir. Şayet aynı yöntem uygulanırsa her memur ve sözleşmeli personel ve emekliler için aynı zam oranı uygulanacaktır. Bu durumda ise yüksek maaş alanlara daha fazla ödeme yapılacaktır.
Kafaları karıştıran ise en düşük memur maaşının net 22 bin TL’ye çıkarılması halinde her memur için uygulanacak aynı orandaki zammın oldukça yüksek tutarlara ulaşacak olmasıdır. İster istemez zam oranının yüksek olma ihtimali acabaları gündeme getirmekte ve konu mali olunca da oluşan cazibeden dolayı bilen bilmeyen herkes bu konuda açıklama yapmakta ve gündem oluşturmaktadır.
Diğer yandan, Temmuz ayında yapılacak zam oranının yüksek veya düşük maaş alan memur ve sözleşmeli personel için farklılaştırılması ister istemez birçok sorunu da beraberinde getirecektir. Yani maaşı belirli bir tutarda olan düşük maaş alan memurlara yapılacak ödemenin ilave tazminat şeklinde olması ya da düşük maaş alan personele maktu olarak belirli bir tutarda ilave ödeme yapılması şeklinde bir zam verilmesinden bahsediyoruz. Bu durum teknik olarak mümkün olmakla birlikte böyle bir yöntem beraberinde birçok sorunu da getirecektir. Yani karmaşık bir yöntemle düşük memura daha fazla maaş ödemesi sağlanabilir ama bu durumun yanlış olacağını düşünüyoruz.
Yine memurlara yapılacak zam oranının daha önceki kanuni düzenlemede işçi ve Bağ-Kur emeklilerine de aynı oranda yansıtıldığı düşünüldüğünde ortaya ciddi bir mali yük getireceği de kaçınılmazdır.
Sonuç olarak, kamu işçilerine yapılan yüksek zam oranını düşündüğümüzde memurlara yapılacak zam oranı fazla olsa da bize göre daha önce yapılan kanuni düzenlemelere paralel bir düzenleme getirilerek zam oranının belirleneceğini ve farklı bir yöntemle düşük memura ilave ödeme yapılmasının farklı dengeleri bozacağı için mümkün olamayacağını düşünüyoruz. Ancak son kararı Meclis vereceği için detayları öğrenmek için beklemekten başka seçeneğin olmadığını düşünüyoruz. Şimdiden memurlara, sözleşmeli personele ve emeklilere yapılacak zammın hayırlı olmasını temenni ediyorum.
Ahmet Ünlü-Yeni Şafak
